13 ຄຳທີ່ຄົນລາວຄວນຮູ້ ເພື່ອໃຫ້ຕາມທັນກະແສໂລກ ກ່ອນກ້າວເຂົ້າປີ 2022

ປີທີ່ຜ່ານມາ ເຕັກໂນໂລຊີ ແລະ ໂລກມີການປ່ຽນແປງໄປ ເຮັດໃຫ້ມີຄຳສັບຫຼາຍຄຳເກີດຂຶ້ນມາໃໝ່ ບາງຄຳກໍໄດ້ຍິນມາດົນແລ້ວ ແລະ ບາງຄຳກໍຫາກໍຖືກບັນຍັດຂຶ້ນມາໃໝ່ ເຊິ່ງເຮົາກໍຮູ້ຈັກຜ່ານໆ ແລະ ບໍ່ໄດ້ໃສ່ໃຈພໍປານໃດ. ແຕ່ເນື່ອງຈາກໂລກເຮົາກຳລັງກ້າວໄປຂ້າງໜ້າຢ່າງວ່ອງໄວ ແລະ ຄຳສັບເຫຼົ່ານັ້ນກໍຖືເວົ້າຊໍ້າໄປຊໍ້າມາຫຼາຍຂຶ້ນເລື້ອຍໆ ກໍເປັນເຫດຜົນອັນດີທີ່ເຮົາຄວນທຳຄວາມຮູຸ້ຈັກ ແລະ ເຂົ້າໃຈມັນໃຫ້ຫຼາຍຂຶ້ນ ເພື່ອທີ່ຈະລົມກັບຄົນອື່ນຮູ້ເລື່ອງ.

ສະນັ້ນ muan.la ຈຶ່ງຂໍສະເໜີ 13 ຄຳຕໍ່ໄປນີ້ທີ່ຄົນລາວເຮົາຄວນຮູ້ຈັກເພື່ອຕາມກະແສໂລກໃຫ້ທັນ ກ່ອນກ້າວເຂົ້າປີ 2022.

1. ລະບົບການເງິນໄຮ້ໂຕກາງ (Decentralized Finance - DeFi) ເປັນລະບົບການເຄື່ອນໄຫວທາງການເງິນຕ່າງໆທີ່ເກີດຂຶ້ນໂດຍກົງລະຫວ່າງຕົ້ນທາງ (ຜູ້ໂອນ) ແລະ ປາຍທາງ (ຜູ້ຮັບ) ຂອງທຸລະກຳ ໂດຍບໍ່ຜ່ານຄົນກາງ ເຊັ່ນ ທະນາຄານ. ຄຳສັບທີ່ຄູ່ກັນກັບຄຳນີ້ແມ່ນ Centralized Finance ເຊິ່ງເປັນລະບົບການເງິນແບບລວມສູນ ທີ່ມີຕົວກາງ (ທະນາຄານ) ໃນການເຮັດທຸລະກຳຕ່າງໆ.
2. ບລັອກເຊນ (Blockchain) ປຽບສະເໝືອນກັບເຄືອຂ່າຍການຈັດເກັບຂໍ້ມູນແບບໜຶ່ງທີ່ທຸກຄົນສາມາດເຂົ້າເຖິງ ແລະ ໄດ້ຮັບຂໍ້ມູນດຽວກັນ ເຮົາຈຶ່ງຮູ້ວ່າໃຜມີສິດ ແລະ ເປັນເຈົ້າຂອງຂໍ້ມູນເຫຼົ່ານັ້ນແທ້ໆ. ຂໍ້ມູນເຫຼົ່ານັ້ນຈະຖືກເກັບຢູ່ໃນແຕ່ລະ ບລັອກ (Block) ທີ່ເຊື່ອມໂຍງກັນເທິງເຄືອຂ່າວຄືກັບຕ່ອງໂສ້ (Chain). ນີ້ຈຶ່ງເປັນເຫດຜົນໜຶ່ງທີ່ເຮັດໃຫ້ເຮົາເອີ້ນຮູບແບບການເກັບ ແລະ ແບ່ງປັນຂໍ້ມູນນີ້ວ່າ Blockchain. ການເກີດຂຶ້ນຂອງເຕັກໂນໂລຊີບລັອກເຊນນີ້ເອງຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ມີ DeFi ເກີດຂຶ້ນມາໄດ້.
3. ສະກຸນເງິນຄຣິບໂຕ (Cryptocurrency) ເປັນນະວັດຕະກຳທາງການເງິນອີກຢ່າງໜຶ່ງທີ່ໄດ້ນຳຂໍ້ດີຂອງບລັອກເຊນມາໃຊ້. ມັນເປັນເງິນດິຈິຕອນທີ່ໄຮ້ສູນກາງ ເຊິ່ງໃຊ້ເຕັກໂນໂລຊີບລັອກເຊນ. ໃນປັດຈຸບັນ (ເດືອນພະຈິກ 2021) ມີສະກຸນເງິນຄຣິບໂຕໝຸນວຽນໃນລະບົບຫຼາຍກວ່າ 14,000 ສະກຸນ.
4. ບິດຄອຍ (Bitcoin) ເປັນສະກຸນເງິນຄຣິບໂຕທຳອິດທີ່ເກີດຂຶ້ນມາ, ເປັນສະກຸນເງິນດິຈິຕອນທີ່ໄຮ້ໂຕກາງ ສາມາດຊື້, ຂາຍ ແລະ ແລກປ່ຽນໄດ້ໂດຍກົງໂດຍບໍ່ຜ່ານໂຕກາງຢ່າງທະນາຄານ. ຄວາມຈຳເປັນໃນການມີບິດຄອຍແມ່ນເພື່ອເປັນລະບົບຊຳລະເງິນເອເລັກໂຕຣນິກທີ່ໃຊ້ການພິສູດການເຂົ້າລະຫັດ ແທນຄວາມໄວ້ເນື້ອເຊື່ອໃຈ. ບິດຄອຍຖືກສ້າງຂຶ້ນໃນປີ 2009 ໂດຍກ່າວກັນວ່າຜູ້ສ້າງໃຊ້ນາມແຝງວ່າ ຊາໂຕຊິ ນາກາໂມໂຕະ ແລະ ຈຳນວນບິດຄອຍຖືກກຳນົດໄວ້ສູງສຸດທີ່ 21 ລ້ານຫຼຽນ.
5. ຫຼຽນທີ່ບໍ່ສາມາດທົດແທນໄດ້ (Non-fungible Token - NFT) ມັກຖືກເອີ້ນຫຍໍ້ວ່າ ເອັນເອຟທີ ເຊິ່ງເປັນການຮັບຮອງທາງດິຈິຕອນຮູບແບບໜຶ່ງທີ່ໃຫ້ການຢືນຢັນຜູ້ທີ່ເປັນເຈົ້າຂອງຊັບສິນທີ່ມີຄວາມສະເພາະເຈາະຈົງ. ເອັນເອຟທີແຕ່ລະຫຼຽນຈະເປັນຕົວແທນການເປັນເຈົ້າຂອງຜົນການສິລະປະຂອງແທ້ 1 ອັນ ໂດຍມີລາຍລະອຽດຕ່າງໆເຊັ່ນ: ຜູ້ທີ່ສ້າງສັນຜົນງານສິລະປະນັ້ນຂຶ້ນມາແມ່ນໃຜ, ຜົນງານຖືກຂາຍເມື່ອໃດ ແລະ ໃຜຊື້ໄປແດ່.
6. ຄວາມເປັນຈິງສະເໝືອນ (Virtual Reality - VR) ມັກເອີ້ນຫຍໍ້ວ່າ ວີອາ ເຊິ່ງເປັນການຈຳລອງພາບສະເໝືອນຈິງແບບ 360 ອົງສາ. ເຕັກໂນໂລຊີນີ້ຈະຕ້ອງໃຊ້ຄຽງຄູ່ກັບອຸປະກອນ ແວ່ນຕາວີວາ ໂດຍຜ່ານການຮັບຮູ້ຂອງເຮົາ ບໍ່ວ່າຈະເປັນການເບິ່ງເຫັນ, ສຽງ, ການສຳຜັດ ຫຼື ກະທັ້ງກິ່ນ ແລະ ເຮັດໃຫ້ເຮົາສາມາດຕອບສະໜອງກັບສິ່ງທີ່ຈຳລອງນັ້ນໄດ້.
7. ຄວາມເປັນຈິງເສີມ (Augmented Reality - AR) ມັກເອີ້ນຫຍໍ້ວ່າ ເອອາ ເຊິ່ງເປັນການນຳເອົາເຕັກໂນໂລຊີມາປະສົມປະສານລະຫວ່າງໂລກແຫ່ງຄວາມຈິງ ແລະ ຄວາມສະເໝືອນຈິງເຂົ້ານຳກັນ ດ້ວຍການໃຊ້ລະບົບຊອບແວ ແລະ ອຸປະກອນເຊື່ອມຕໍ່ຕ່າງໆ ເຊັ່ນ: ກ້ອງ
8. ເມຕາເວີສ (Metaverse) ຖືກສ້າງຂຶ້ນໃນໄລຍະຊຸມປີ 1990 ໃນນະວະນິຍາຍວິທະຍາສາດເລື່ອງ Snow Cash ແຕ່ຫາກໍຖືກກ່າວເຖິງກັນເມື່ອບໍ່ດົນມານີ້ ແລະ ຍັງບໍ່ທັນມີນິຍາມທີ່ຊັດເຈນ. ເມຕາເວີສກາຍເປັນຄຳທີ່ຄຸ້ນຫູຫຼາຍຂຶ້ນເມື່ອເຟສບຸກປ່ຽນຊື່ບໍລິສັດເປັນ Meta ເພື່ອສື່ເຖິງການໃຫ້ຄວາມສຳຄັນກັບການສ້າງເມຕາເວີສໃຫ້ເກີດຂຶ້ນໃນອະນາຄົດ. 
   ຫຼາຍຄົນອາດຄິດວ່າ ເມຕາເວີສ ເປັນເຕັກໂນໂລຊີຄວາມເປັນຈິງສະເໝືອນ (VR) ໃນແບບທີ່ລໍ້າສະໄໝຂຶ້ນໄປອີກ ແຕ່ສຳລັບບາງຄົນອາດຄິດວ່າ ເມຕາເວີສເປັນອະນາຄົດແຫ່ງໂລກອິນເຕີເນັດ ເປັນບ່ອນທີ່ຄົນໃຊ້ເວລາຈຳນວນຫຼາຍໃນຊີວິດຂອງເຂົາເຈົ້າໃນສະພາບແວດລ້ອມສະເໝືອນຈິງ. ບໍລິສັດເຕັກໂນໂລຊີຍັກໃຫຍ່ຫຼາຍແຫ່ງເຊື່ອວ່າ ມັນອາດຈະເປັນອິນເຕີເນັດແບບ 3 ມິຕິ ທີ່ເຊື່ອມໂລກດິຈິຕອນເຊິ່ງຄົນເຂົ້າມາຢູ່ອາໄສ ແລະ ພົບປະກັນ.
9. ປັນຍາປະດິດ (Artificial Intelligence - AI) ມັກເອີ້ນຫຍໍ້ວ່າ ເອໄອ ເປັນເຄື່ອງຈັກທີ່ມີຟັງຊັນເຊິ່ງສາມາດທຳຄວາມເຂົ້າໃຈ, ຮຽນຮູ້ອົງຄວາມຮູ້ຕ່າງໆ ເຊັ່ນ: ການຮັບຮູ້, ການຮຽນຮູ້, ການໃຫ້ເຫດຜົນ ແລະ ການແກ້ບັນຫາຕ່າງໆ. ເອໄອມັກໃຊ້ເຂົ້າໃນອຸປະກອນເອເລັກໂຕຣນິກຕ່າງໆເພື່ອໃຫ້ຄວາມຊ່ວຍເຫຼືອຄົນເຮົາໃນການເຮັດສິ່ງຕ່າງໆໄດ້ສະດວກຍິ່ງຂຶ້ນ.
10. ເນັດຊີໂຣ​ (Net Zero) ແມ່ນການປ່ອຍກາສເຮືອນແກ້ວສຸດທິເປັນສູນ ເລື່ອງນີ້ມີຄວາມສຳຄັນຕໍ່ເປົ້າໝາຍການຈຳກັດການເພີ່ມຂຶ້ນຂອງອຸນຫະພູມໂລກບໍ່ໃຫ້ເກີນ 1.5 ອົງສາເຊລຊຽສພາຍໃນທ້າຍສະຕະວັດນີ້. ຜູ້ຊ່ຽວຊານບອກວ່າ ຈະບັນລຸເປົ້າໝາຍນີ້ໄດ້ກໍຕໍ່ເມື່ອໂລກບັນລຸເປົ້າໝາຍການປ່ອຍກາສເຮືອນແກ້ວສຸດທິເປັນສູນພາຍໃນປີ 2050.
11. ແວັກຊ໌ (Vax) ໄດ້ຮັບເລືອກຈາກນັກພົດຈະນານຸກົດຂອງພົດຈະນານຸກົມພາສາອັງກິດອັອກຊ໌ຟອດໃຫ້ເປັນຄຳແຫ່ງປີ 2021 ມີຄວາມໝາຍວ່າ ວັກຊີນ ຫຼື ການໃຫ້ວັກຊີນ ຖ້າເປັນຄຳນາມ ແລະ ໃຫ້ວັກຊີນ/ປິ່ນປົວດ້ວຍວັກຊີນ ເພື່ອໃຫ້ມີພູມຕ້ານທານຕ້ານເຊື້ອພະຍາດ ຖ້າເປັນຄຳກິລິຍາ.
12. ພາສປອດວັກຊີນ (Vaccine Passport) ແມ່ນຫຼັກຖານທີ່ຮັບຮອງວ່າບຸກຄົນໃດໜຶ່ງໄດ້ຮັບການສັກວັກຊີນຕ້ານໂຄວິດ-19 ຫຼື ເຄີຍຕິດເຊື້ອພະຍາດນີ້ແລ້ວ ເນື່ອງຈາກກຸ່ມນີ້ຈະມີພູມຕ້ານທານໃນຮ່າງກາຍທີ່ສາມາດຕໍ່ສູ້ກັບເຊື້ອໂຄວິດ-19 ໄດ້ ແລະ ມີທ່າອ່ຽງຈະຕິດ ຫຼື ແພ່ເຊື້ອໄດ້ໜ້ອຍກວ່າຄົນທົ່ວໄປ ຊ່ວຍໃຫ້ມີອິດສະຫຼະຫຼາຍຂຶ້ນໃນການເດີນທາງທ່ອງທ່ຽວ, ເຮັດກິດຈະກຳປະຈຳວັນ ຫຼື ໄປເຮັດວຽກໃນພື້ນທີ່ທີ່ໃຊ້ມາດຕະການຄວບຄຸມພະຍາດ.
13. ນອນ-ໄບນາຣີ (Non-binary) ເປັນຄຳທີ່ໝາຍເຖິງຜູ້ທີ່ບໍ່ໄດ້ເຫັນວ່າເພດຂອງຕົວເອງຈຳກັດຢູ່ສະເພາະກັບເພດຊາຍ ຫຼື ຍິງເທົ່ານັ້ນ ເພາະຮູ້ສຶກວ່າພວກເຂົາຢູ່ເທິງສະເປັກຕຣຳ (spectrum) ແລະ ອາດນິຍາມເພດຂອງຕົວເອງວ່າ ຢູ່ຈຸດໃດໜຶ່ງລະຫວ່າງຜູ້ຊາຍ ແລະ ແມ່ຍິງ.